Jis edtja jielije saemien gïelh jïh kultuvrem utnedh dellie tjuerieh govledh jïh vååjnedh.
Daennie saernietjaalegisnie mijjieh åehpiedehtebe orre direktöörem kultuvrese jïh almetjehealsose, prosessh jïh govlehtimmieh, aamhtesh mejtie Saemien raerie lahtestieh jïh raeriestieh, jïh saemien kultuvrefestivaalh 2021.
Tsïengelen 1.b. Anne Marit Mevassvik kultuvren jïh almetjehealsoen orre direktöörine eelki.
- Kultuvre jïh almetjehealsoe leah vihkeles bielie Trööndelagen fylhkentjïelten dïedteste, jïh lea eevre daerpies jis almetjh edtjieh hijvenlaakan veasodh abpe mijjen fylhkesne. Maajetjh mijjen lea fååmijes kultuvrem Trööndelagesne, mij mïerhkelgåvva hijven laavenjostojste jïjtjevyljehke jïh profesjonelle aktööri gaskem. Ij goh unnemes mijjen lea dïedte mijjen ræjhkoes åarjelsaemien kultuvrem gorredidh jïh evtiedidh, Anne Marit Mevassvik jeahta.
Anne Marit barkoste båata goh direktööre Stiklestad Nasjonale Kultursenter AS:sne, jïh lij 2007 raejeste fylhkenraerie åvteste Noerhte-Trööndelagen fylhkentjïeltesne. 2011 raejeste dïedtem utni goh fylhkenraerie ööhpehtimmien, healsoen jïh gaarsjelimmien åvteste jïh 2013 raejeste jïh dovne 2017 lij fylhkenraerieåvtehke. Daan boelhken aaj åvtehke ektiemoenehtsisnie mij edtji Åarjel- jïh Noerhte-Trööndelagen fylhkentjïelth tjåanghkan bïejedh.
Mijjieh Anne Maritem buerie båeteme vaajtelibie!
Lahkoe orre jaepie!
Ij lij dan gellie stoerre heannadimmieh 2020, men munnjien lij akte stoerre heannadimmie gosse buektiehtimh tjåanghkoem tjïrrehtidh Saemien raeresne Lievengisnie skïereden. Tuhtjem mijjieh gellie hijven jïh ïedtjije aalkoehåalomh åadtjoejimh, jïh lij murreds gaavnedidh.
Akte jeatjah stoerre heannadimmie lij meatan årrodh gosse maadthgierkie bïejesovvi akten orre Saemien Sijtese. Manne tjarke aavodem goske maahtam guessine mïnnedh dennie gaervies jarngesne.
Manne gegkestem mijjieh buektiehtibie mijjen fysiske soejkesjamme tjåanghkoem tjïrrehtidh Saemien raeresne njoktjen. Soejkesjen mietie edtjebe Raarvihkese. Åadtjobe mænngan raeriestidh guktie edtjebe tjåanghkoem öörnedh gosse njoktje geatskeneminie jïh vielie suetien bïjre daejrebe dellie. Annjebodts soejkesjibie mijjieh buektiehtibie tjåanghkoem tjïrrehtidh jïh aaj gaavnedidh.
Saaht guktie, mejtie gaavnedibie rïektesisnie jallh digitaalelaakan, gaskesadtede mannem jis mij akt!
Jïjnjh heelsegh
Tove
Aavoedimmie saemiej åålmegebiejjeste goevten 6.b. fylhkentjïelten baaktoe sæjhta årrodh voestes våhkoen goevten. Dellie edtjebe gaskem jeatjah filterem Snapchatesne utnedh jïh gærjah bæjhkoehtidh. Daan jaepien goevten 6. b. lea laavadahken, jïh saemien saevegem fylhkentjïelten gåetine bijjiedibie.
Fylhkentjïelte digitaale konsertese böörede Marja Mortenssonine jïh Daniel Herskedaline jïjtse barkijidie bearjadahken 5. b. 2021.
Saemien tsïeglh leah noerh mah bïjre jarkan Nöörjesne minnieh jïh saemien gïelen jïh kultuvren bïjre soptsestieh. Daan tjaktjen leah Meldal jïh Strinda jåarhkeskuvline orreme.
Tsïeglh saemien kultuvre- jïh seabradahkedaajroem luhkieh Saemien jïlleskuvlesne Guovdageaidnusne, jïh barkoe goh tsïegle lea bielie dej ööhpehtimmeste.
Sjollehke jïh lïerije håalomh
Håalomh kultuvre- jïh histovrijebieline juaksovveme.
- Histovrijebielesne soptsestibie daaroedehtemepolitihken bïjre jïh dan konsekvensi bïjre daan beajjetje seabradahkese, vihkeles histovrijen heannadimmiej bïjre, dej gaskem Alta-aamhtese, jïh guktie Saemiedigkie jïh reaktah mejtie daelie utnebe illedahkine sjædta destie, Elle Rávdná Näkkäläjärvi soptseste.
Kultuvrebielesne naakeden bïjre soptsestibie mij lea våajnoes saemien kultuvresne, goh gïele, saemien jielemh, vuelie, duedtie jïh båatsoe.
Lyjhkedihks faalenasse
Tsïeglh leah lyjhkedihks jïh vuertemelæstoeh leah iemie.
Åvtelhbodti lea maakseme tsïegli vuelkemen jïh årromen åvteste, jïh guessieh jïh håalomh leah namhtah skuvlide.
Lohkh vielie guktie maahtah tsïeglide dongkedh daesnie
Gïelevåhkoen sjïekenisnie aktem sjïere filterem Snapchatese evtiedimh. Filtere gååvnese utniejidie tjïeltine Tråante, Røros, Nåavmesjenjaelmie, Verdal, Aarborte, Raarvihke, Snåase, Stïentje, Kråangke jïh Lievenge.
Kampanje ryöhki golken 14.b raejeste jïh gålkoen minngiegietjien raajan.
ILLEDAHKE:
- 861.000 vuesiehtimmieh
- 41.000 juekemh
- 4300 filterem vöörhkin
Snapchat maahta hijven kanaale årrodh juktie tsåatskelesvoetem aamhtesen bïjre åadtjodh åenehks boelhkh.
Saemiedigkie barkoem beetnegigujmie dåarjoeji.
Mijjen histovrijetæjmoe fïerhten våhkoen Facebookesne, mij lea laavenjostoe kultuvremojhtesegoevtesinie, lij saemien kultuvremojhtesi bïjre. Daesnie maahta Gressåmoen bïjre Snåasesne lohkedh, jïh vaerien bïjre mij dejpelistie lea åarjelsaemien dajve. Dajve båatsose åtnasovveme 1500-låhkoen raejeste jïh nov gujht aaj dan åvtelen.
Lohkh histovrijetæjmoem daesnie: https://www.facebook.com/trondelagfylke/posts/2386362591670248
Histovrijetæjmoe lea dovne nöörjen jïh åarjelsaemien gïelesne.
Jarkoestimmie tjaalegijstie
Laavenjostoelatjkosne fylhkentjïelten jïh Saemiedigkien gaskem tjåådtje guejmieh edtjieh eadtjohke dïedtem vaeltedh saemien gïelem gorredidh jïh evtiedidh. NBS 2016: Vaajmoegïele lea våarome barkose saemien gïeligujmie, jïh saemien gïelh leah seammavyörtegs gïelh jïh nöörjen gïeline mïrrestellieh. Fylhkentjïelte edtja barkedh åarjelsaemien gïelem evtiedidh jïh våajnoes darjodh.
Goh bielie daehtie barkoste libie aalkeme jienebh tjaalegh jïh tjaatsegh jarkoestidh fylhkentjïelten gåetiesæjrosne. Mijjieh aalkeme tjaalegigujmie visjovnh jïh aarvoeh, jïh mænngan edtjebe såemies tjaalegh jåarhkelïerehtimmien goevtesistie jarkoestidh.
Aaj daerpies orreme hijven jïh tjïelke bïevnesh koronatsiehkien bïjre. Mijjieh plakaath dorjeme skuvlide mejtie jarkoestamme saemien gïelese, lissine gellide jeatjah gïelide.
Næjla jïh Magga
Trööndelagen fylhkentjïelte lea dåarjoem vadteme åarjelsaemien versjovnese guvvieraajroste NiLS & MAGGA.
Vuartesjh ånnetji plaereste daesnie:
https://www.facebook.com/nilsogmagga/videos/663524214528913
Tjaelijh orre nommerem plaereste soejkesjieh 2021.
Skovteresoptsesh
Aina Bye jïh Bengt Åke Jåma lægan gærjam dorjeme eatnemeguvviejgujmie åarjelsaemien båatsoste, lissine stuhtjetjigujmie jieliedistie lopmeskovterinie. Dehtie raejeste doh voestes skovterh böötin ovrehte 1960, jïh daan raajan. Tjaelijh leah båatsoeburrieh, dåvvojh, tjöönghkijh jïh almetjh gaavnedamme mah dejtie maasjinide iehtsieh.
Gærjam evtiedamme laavenjostosne Trööndelagen fylhkengærjagåetine. Råajvarimmie dåarjoem åådtjeme guektiengïelevoetevierhtijste goh viehkie aarkebiejjide saemien båatsosne vuesiehtidh.
Saemiej histovrije 1750 raejeste 2010 raajan (båata tsïengelen/goevten 2021)
Trööndelagen fylhkentjïelte lea dåarjoem produksjovnese vadteme daehtie gærjeste.
Lohkh vielie daesnie: https://www.cappelendammundervisning.no/_samenes-historie-fra-1751-til-2010-9788202235543
Daan tjaktjen Saemiedigkie lea bïevnesem saemien kultuvremojhtesevaarjelimmien bïjre olkese seedteme, mij fylhkenmoenehtse gïetedi gålkoen 3.b.
Svaalhtese gïetedæmman bïevnesistie fylhkenmoenehtsisnie: https://opengov.360online.com/Meetings/TRONDELAG/Meetings/Details/1228434?agendaItemId=208274
Govlehtallije: Seksjovnen åvtehke Anne Bjørg Svestad, annesve@trondelagfylke.no
Prosessh mah juhtieminie fylhkentjïeltesne mejtie Saemien raerie gïetede njoktjen 2021
Fylhkentjïelte edtja Trøøndelagenn Strategijem aarvoesjugniedæmman lissine dahkoesoejkesjigujmie nænnoestidh goeven 2021. Våarome jïh sisvege strategijesne bïejesåvva rååresjimmesne seabradahkine jïh jielieminie. Trööndelagen fylhkentjïelte dan åvteste teematjåanghkose böörede gaskem jeatjah åarjelsaemien jielemebarkijigujmie jïh sïeltigujmie goevten 17.b. 2021. Aajkoe teematjåanghkojne lea lahtestimmieh åadtjodh jïh sisvegen bïjre aarvoesjugniedimmiestrategijesne jïh dahkoesoejkesjinie rååresjidh.
Saemien raerien tjåanghkosne njoktjen, raerie bïevnesh åådtje strategijen bïjre, jïh teematjåanghkoste åarjelsaemien jieleme-evtiedimmien bïjre.
Fylhkentjïelte govlehtimmieraeriestimmiem gïetedi golken 14.b. 2020 Regijonaale soejkesjistie areaale-åtnoen bïjre (daaroen RPA) jïh nænnoesti govlehtimmieraeriestimmiem bååstede seedtedh fylhkenraerieålmese dejnie sjaavnjojne jienebi jarkelimmiej bïjre. Daate sæjhta jiehtedh soejkesje ij leah govlehtæmman seedtesovveme guktie evtebe saernieprievie soptsesti.
Reereme daelie orre raeriestimmine barka RPA:se maam edtja fylhkenmoenehtsasse jïh fylhkendægkan buektedh åvtelen raeriestimmie govlehtæmman seedtesåvva. Edtja soejkesjem byögkeles govlehtæmman seedtedh suehpeden-mïetsken 2021. Edtja aaj dahkoeprogrammem darjodh 2021, jïh Saemien raerie sæjhta nuepieh utnedh lahtestimmiejgujmie dïsse båetedh.
Svaalhtese gïetedæmman RPA:ste Fylhkendigkesne:
https://opengov.360online.com/Meetings/TRONDELAG/Meetings/Details/847612?agendaItemId=208020
Govlehtallijh:
Prosjekten åvtehke RPA: Turid Vollmo, turvo@trondelagfylke.no
Tjåadtjoehtæjja båatsoe: Sanna Hanem Kavli, sanka@trondelagfylke.no
Reereme regijonaale soejkesjem kultuvremojhtesidie darjoeminie, gusnie libie lïhke rååresjamme Saemiedigkine, dan åvteste soejkesje aaj saemien kultuvremojhtesi jïh edtji bïjre. Mijjieh libie syökeme saemien representasjovnem åadtjodh gaajhkine barkoedåehkine, gusnie doh ovmessie dåehkieh leah: regijonaale aarvoeh, staare- jïh sijjie-vætnoe, klijma, dååjresejielemh jïh kultuvremojhtesh, nasjovnebigkeme jïh demokratije.
Edtja soejkesjem nænnoestidh 2021
Lohkh vielie daesnie: https://www.trondelagfylke.no/vare-tjenester/kulturminnevern/regional-plan-for-kulturminner/
Maahtoe
Golken 16.b. aalkoekuvsje åarjelsaemien gïelesne geerve almetjidie eelki Kråangken jåarhkeskuvlesne
Laavenjostoen tjïrrh gaskem Gïelem nastedh, Kråangken jåarhkeskuvle, Trööndelagen fylhkentjïelte jïh Noerhte Universiteete, ulmie illesovvi lohkemefaalenassen bïjre dejtie mah maahtoelutnjemem åarjelsaemien gïelesne sijhtieh. Kuvsje lea boelhkine öörnesovveme jïh gosse kuvsjem illeme eksameninie studeenth sijhtieh 15 studijepoengh åadtjodh.
Lohkemen nomme, Sørsamisk, begynnernivå 1, 15 studijepoengh vadta jïh lea aalkoelïerehtimmie åarjelsaemien gïelesne gaavnedimmiejgujmie. Lohkeme ij naan åvtedaajroeh åarjelsaemien gïelesne krievieh jïh sjeahta dejtie mah sijhtieh åarjelsaemien lïeredh, juktie maehtedh vielie lohkedh jallh vielie lïeredh oktegimse.
Ohtseme baahtsemen bïjre lohkemasse dorjesåvva Noerhte Universiteeten nedtesæjrosne (www.nord.no).
Noerhte universiteete barkoesijjiebaseereme maanagïertelohkehtæjjaööhpehtimmiem bæjhkohte saemien profijline 2021.
Ööhpehtimmie åajvahkommes Saemien maanagïertelohketæjjaööhpehtimmien mieriesoejkesjem fulkie. Ööhpehtimmiegïele lea nöörjen, men maahta aktem boelhkem veeljedh gusnie åådtje veelebelaakan åarjelsaemien gïelem goerehtidh.
Baahtsemekrïevenassh:
25 proseenth barkoe maanagïertesne jïh sïejhme studijemaahtoe. Ohtsememierie: Voerhtjen 15.b.
25 proseenth barkoe maanagïertesne jïh realmaahtoevuarjasjimmie. Ohtsememierie njoktjen 1.b.
Saemien maadthskuvlelohkehtæjjaööhpehtimmie daltesidie 1-7 lea akte nænnoes, faageles, faagedidaktihkeles, pedagogeles maastereööhpehtimmie mij vaasa 5 jaepieh, dejtie mah sijhtieh lohkehtæjjine sjïdtedh maanide aaremes skuvlejaepiej maadthskuvlesne. Ööhpehtimmie lea praksiselïhke, profesjovnestuvreme jïh dotkemebaseereme.
Maahta veeljedh aktem dejstie skuvlefaagijste veelebelaakan goerehtidh, gusnie akte spesialiseradimmie aalkoelïerehtimmesne lea meatan, jïh pedagogihke jïh sjïerepedagogihke. Maasterlaavenjassesne studeente åådtje jïjtjeraarehke aktine stuerebe dotkemeprosjektine barkedh. Lohkeme maahtoem vadta jeereldihkie jïh ektiebïejeme laavenjassh darjodh lohkehtæjjabarkosne mij ahkedh lea jarkelimmesne, jïh barkosne man mietie jienebh gihtjieh. Ööhpehtimmie edtja daerpiesvoetide gaptjedh lohkehtæjjajgujmie hijven maahtojne åarjelsaemien seabradahkesne.
Lohkh vielie daesnie: https://www.nord.no/no/studier/sorsamisk-grunnskolelarerutdanning-master-1-7
Ohtsememierie: Voerhtjen 15.b. 2021
Govlehtimmieh
Gånkan tjïelte- jïh orrestimmiedepartemeente (TOD) lea raeriestamme byögkeles saemien jïh kveenen byögkeles nommh vihtiestidh baakoetjïertese Kongeriket Norge. Raeriestimmie lea govlehtimmesne, govlehtimmiemierie lea tsïengelen 22.b. 2021.
Raeriestimmien mietie saemien sijjienommedïenesjistie reerenasse raereste Nöörje / Nöörjen Gånkarïjhke nænnoestidh goh byögkeles åarjelsaemien nomme. Trööndelagen barkoe daennie aamhtesisnie sæjhta årrodh Staaten geajnoesuerkiem stilledh tsïeglh bïejedh Sveerjen rïjhkeraasteh mietie.
Kultuvredepartemeente (KUD) lea barkoem aalkeme strategijine åålmehmusihkese jïh åålmehdaanhtsose jïh lea lahtestimmiej bïjre birreme dïsse. Daelie voestes lahtestimmiemieriem guhkiedamme, jïh dan åvteste annje gåarede lahtestimmieh seedtedh govlehtæmman.
Ulmie strategijine lea dåeriesmoeregyhtjelassh, vierhkievierhtieh jïh råajvarimmieh åålmehmusihkese jïh åålmehdaanhtsoesuarkan ttjïertestidh. Ratifiseeremen tjïrrh UNESCO-konvensjovneste 2007 Nöörje lea jïjtjemse åeliedamme immaterijelle kultuvreaerpiem jïh daajroem dan bïjre vaarjelidh jïh seahkaridh. Åålmehmusihke jïh åålmehdaanhtsoe leah vihkeles bielie daehtie kultuvreste. UNESCO-konvensjovne lea faamose immaterijelle kultuvrese sïejhmelaakan, aaj aalkoeåålmegidie jïh jeatjah unnebelåhkojde. Dan åvteste KUD jeahteme jalhts strategije uvtemes aerpievuekien åålmehmusihkem jïh åålmehdaanhtsoem våaroeminie åtna, lea seamma tïjjen aaj jeatjah sjaangeri bïjre, don tïjjen bïjre gusnie jielebe jïh seabradahken demograafeles evtiedimmien bïjre. Saemien musihke jïh vuelie, kveenen musihke, musihke jïh daanhtsoe jeatjah nasjonaale unnebelåhkojste, jïh jeatjah sijsvaanterdamme åålmehmusihke- jïh åålmehdaanhtsoe sijhtieh hævvi aaj bieline årrodh strategijeste.
Trööndelagen fylhkentjïelte lea rååresjimmesne Kultuvredepartemeentine tjïertestamme lea joekoen vihkele saemien gïelh govlesuvvieh lahtestimmieboelhkine strategijehammoedimmesne. Dan sjïekenisnie Trööndelagen fylhkentjïelte sæjhta lahtestimmieaamhtesem Saemien raaran buektedh njoktjen 2021, jïh raeriem haestedh lahtestimmieh hammoedidh mah departemeentese seedtesuvvieh.
Lahtestimmieh mah leah sïjse seedtesovveme maahtah lohkedh daesnie: https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/strategi-for-folkemusikk-og-folkedans/id2705425/
Kultuvreöörnemh - kultuvrefestivaalh
Fïerhten mubpien jaepien åarjelsaemien kultuvrefestivaalh Rastan rastah jïh Tjaktjen Tjåanghkoe öörnesuvvieh, Raasten rastah Rørosesne jïh Tjaktjen Tjåanghkoe Snåasesne
Raasten rastah lea skïereden 30.b. – golken 3.b. 2021
Raasten rastah maam akt abpe fualhkan programmesne åtna, teatere, daanhtsoe, vuesiehtimmieh, workshops, feestegaskebiejjie jïh konseerth. Joekoen aavoedibie gærhkoekonsertese Marja Mortenssonine jïh KORK:ine gærhkosne Bergstaden Ziir, daate gujht joekoen tjaebpie sjædta!
Lohkh vielie daesnie: https://raastenrastah.no/
Tjaktjen Tjåanghkoe öörnesåvva tjaktjen 2022.
Lohkh vielie daesnie: https://tjaktjen-tjaanghkoe.no/